Handelingsgericht werken

Onderwijs aan kinderen verandert mee met de maatschappij en door nieuwe inzichten. Onderwijs was jarenlang gericht op het oplossen van problemen die zich voordeden in de ontwikkeling van kinderen. Dit in problemen denken wordt nu losgelaten en de behoeften van kinderen zijn steeds meer leidend in het onderwijsaanbod.

De 1-zorgroute bestrijkt de interne zorg op groeps-en schoolniveau en de externe zorg. Hierin staat steeds de vraag centraal: Wat vraagt het kind aan ons? Welke benadering, aanpak, ondersteuning, instructie etc. heeft het nodig? Deze veranderende optiek wordt Handelingsgericht werken (HGW) genoemd.

Handelingsgericht werken
Handelingsgericht werken is een systematische manier van werken. Hierbij stemmen we het onderwijsaanbod af op de onderwijsbehoeften van ieder kind. Deze behoeften formuleer je door aan te geven wat een kind nodig heeft om een bepaald doel te kunnen bereiken. We richten ons niet zozeer op wat er mis is met een kind, maar meer op wat het nodig heeft om bepaalde doelen te bereiken en welke aanpak een positief effect heeft.
Bij HGW richt men zich niet alleen op de kindkenmerken, maar ook op de kenmerken van de onderwijsleer‐ en de opvoedingssituatie. Het begrip afstemming staat hierbij centraal. Niet alleen afstemming op het kind, maar ook door rekening te houden met wensen, mogelijkheden en verwachtingen van school en ouders.

Afstemming
Bij HGW zetten we het leerkrachtgedrag dus centraal in het zoeken naar afstemming, in het inspelen op de (specifieke) onderwijsbehoeften van de kinderen in je groep. Leerkrachten reflecteren op hun eigen werkconcept en vergroten hun competenties op het gebied van handelingsgericht werken. Directie reflecteert samen met de interne begeleider op het schoolbeleid in relatie tot de missie en koers van de school en reflecteert op het onderwijskundig leiderschap om tot duurzame verandering in het denken en werken op school te komen. De intern begeleider doet dit ook op het gebied van handelingsgericht begeleiden en ondersteunen, gericht op het verstevigen en vergroten van de handelingsbekwaamheid van de leerkrachten. Bij HGW worden kinderen aangesproken op hun mogelijkheden en talenten, en richt men zich op betrokkenheid, welbevinden en optimale ontwikkeling.

Ouders
Met Handelingsgericht werken is de samenwerking met ouders erg belangrijk. Als externe deskundigen worden ouders bij de zorg betrokken. Ouders kennen de behoeften van hun kind. De leerkracht is onderwijsprofessional en de ouders zijn ervaringsdeskundigen. Hierdoor ontstaat een intensieve samenwerking tussen school, ouders en kind.
Ook is er aandacht voor de ondersteuningsbehoeften van de ouders: wat zijn hun vragen en waaraan hebben zij behoefte: aan informatie, advies en/of begeleiding?

HGW en Het Drieluik
In het verleden stelden we onszelf steeds de vraag: ‘waarom heeft een kind een leerprobleem en hoe pakken we dat aan?’ Nu zijn we bezig een omslag te maken naar: ‘waarom heeft dit kind met deze medeleerlingen in deze school met deze ouders, de gesignaleerde problemen en hoe kunnen we dit zo goed mogelijk aanpakken?’ Kinderen ontwikkelen zich namelijk altijd in interactie met hun eigen omgeving. Wat ons hierbij helpt is systematisch en transparant te werken. Wij gebruiken daarom sinds 2011 de volgende 6 stappen.

Stap 1: Cyclus handelingsgericht werken door de leerkracht.

Deze cyclus bestaat uit 6 fases:

1. Evalueren groepsplan en verzamelen van leerling-gegevens in groepsoverzicht.
2. Signaleren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.
3. Benoemen van specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen met behulp van methode gebonden toetsen, cito- gegevens, observaties, gesprekken met kinderen en ouders.
4. Het clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften.
5. Het opstellen van het groepsplan in instructieonafhankelijke, instructiegevoelige en instructieafhankelijke kinderen.
6. Het uitvoeren van het groepsplan

Stap 2: Groepsbespreking.

Elke keer wordt de cyclus HGW afgerond met een groepsbespreking. Deze bespreking is meteen weer het begin van een nieuwe cyclus. Bij de groepsbespreking zijn de leerkracht en de intern begeleider aanwezig. Het groepsplan wordt geëvalueerd, het groepsoverzicht besproken, de onderwijsbehoeften van de leerlingen bekeken en hoe in de groep leerlingen kunnen worden geclusterd op een haalbare manier.

Stap 3: Leerling-bespreking.

Als een leerling onvoldoende profiteert van het groepsplan, als de onderwijsbehoeften van een leerling onduidelijk blijven of als er vermoedens zijn van een ernstige problematiek of stoornis, dan kan in de groepsbespreking het besluit genomen worden om de leerling aan te melden voor de leerling-bespreking. Hier staat de begeleidingsvraag van de leerkracht centraal. Bij de leerling-bespreking zijn de leerkracht en de intern begeleider aanwezig.

Stap 4: Individueel handelingsplan.

Het kan noodzakelijk zijn dat, bij hoge uitzondering, een individueel plan opgesteld moet worden. Dit zal in veel gevallen gaan om de LGF (Leerling Gebonden Financiering) leerlingen.

Stap 5: Extern handelen, onderzoek, consultatie  en/of begeleiding.

Als blijkt dat er aanvullend onderzoek nodig is, wordt gebruik gemaakt van externen. Wij hebben als school een directe samenwerking met de schoolbegeleidingsdienst Marant. Marant doet voor ons de psycho-diagnostische onderzoeken. Verder hebben we contact met de Jeugdarts (ofwel vanuit haar screening, ofwel vanuit onze behoefte), het Zorgadviesteam (multi-disciplinair team met politie, Maatschappelijk werk en Jeugdarts waar advies gevraagd kan worden rondom een leerling) en de Logopedist (vanuit haar screening/behandeling of vanuit onze behoefte).
Soms adviseert de school ouders een externe specialist in te schakelen (b.v. een fysiotherapeut, kinderarts, De Gelderse Roos, een psychologen praktijk, etc.).
Uiteraard heeft u als ouders ook zelf het recht een externe specialist in te schakelen. In het belang van de leerling adviseert de school alvorens een externe specialist te raadplegen, contact op te nemen met de school, om tot een gezamenlijke onderzoeksvraag te komen. Na het onderzoek kunnen we dan samen bekijken welke adviezen en werkpunten voortkomend uit het onderzoek bruikbaar en/of haalbaar zijn.

Stap 6: Externe zorg: verwijzing naar PCL, CVI.

Indien op langere termijn blijkt dat de geboden hulp onvoldoende effect heeft, wordt overwogen of onze school de beste plaats is voor een leerling. Zoals eerder vermeld, proberen wij als school die hulp te bieden die elk leerling nodig heeft. Soms heeft een leerling echter baat bij specialistische hulp, een kleinere groep en meer individuele aandacht. Wij overwegen dan of er een andere school is, die deze begeleiding beter kan bieden dan onze school. Vanzelfsprekend worden deze stappen in nauw overleg met u als ouders gezet.

Aanmelding bij een andere school verloopt via een indicatiecommissie. Zij bepalen of het leerling inderdaad gebaat is bij een andere vorm van onderwijs. Wij als school moeten hiervoor duidelijk op papier uitleggen wat onze stappen zijn geweest en waarom wij denken dat het voor een leerling beter is om naar een andere school te gaan. Afhankelijk van het soort onderwijs is er een andere commissie.

Dit jaar en de volgende jaren blijft HGW een belangrijk punt binnen onze organisatie.

Marieke Tas (intern begeleider) zal een grote rol spelen in de begeleiding.